ตัวชี้วัดที่ 15.2.3
มหาวิทยาลัยสวนดุสิต (Suan Dusit University: SDU) แสดงให้เห็นถึงความมุ่งมั่นอย่างต่อเนื่องในการ อนุรักษ์ ฟื้นฟู และขยายความหลากหลายทางชีวภาพของระบบนิเวศ (Ecosystem and Biodiversity Conservation) ผ่านการดำเนินงานภายใต้ “โครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี (อพ.สธ.)” (Plant Genetic Conservation Project under the Royal Initiative of Her Royal Highness Princess Maha Chakri Sirindhorn: RSPG) ซึ่งมหาวิทยาลัยได้ดำเนินการสนองพระราชดำริอย่างต่อเนื่องเป็นระยะเวลาหลายปี เพื่อร่วมสร้างความสมดุลระหว่างการใช้ประโยชน์ทรัพยากรธรรมชาติและการรักษาความหลากหลายของพันธุ์พืชในพื้นที่อย่างยั่งยืน
ภายใต้กรอบการดำเนินงานของ อพ.สธ.–มสด. มหาวิทยาลัยสวนดุสิตได้ดำเนินกิจกรรมที่หลากหลายครอบคลุมทั้งการสำรวจพันธุ์ไม้พื้นถิ่น การปลูกรักษาทรัพยากรพืชที่ใกล้สูญพันธุ์ การพัฒนาองค์ความรู้ทางวิทยาศาสตร์เพื่อการอนุรักษ์ และการสร้างจิตสำนึกในหมู่เยาวชนและชุมชน โดยมีเป้าหมายเพื่อให้เกิดการดูแลรักษาระบบนิเวศและพันธุกรรมพืชในระยะยาวอย่างเป็นรูปธรรม
หนึ่งในโครงการสำคัญที่ดำเนินการในปีงบประมาณ 2567 คือ “โครงการปลูกรักษาทรัพยากรพรรณไม้ท้องถิ่นหายาก จังหวัดสุพรรณบุรี” ดำเนินการโดยสถาบันวิจัยและพัฒนา มหาวิทยาลัยสวนดุสิต ซึ่งมุ่งเน้นการอนุรักษ์พันธุ์ไม้พื้นถิ่นที่มีแนวโน้มสูญพันธุ์และพืชน้ำในพื้นที่สวนพฤกษศาสตร์ของมหาวิทยาลัย มีการปลูกและบำรุงรักษาไม้ยืนต้นหายากจำนวน 6 ชนิด ได้แก่ มะพูด (Elaeocarpus hygrophilus), มะสัง (Schleichera oleosa), มะตาด (Dillenia indica), กระโดน (Lannea coromandelica), กระท้อน (Sandoricum koetjape) และ ลำดวน (Melodorum fruticosum) รวมทั้ง ไม้ชายน้ำ 6 ชนิด ได้แก่ พุทธรักษา (Hedychium coronarium), พลับพลึงใหญ่ (Crinum asiaticum), ผักกูด (Diplazium esculentum), โสน (Sesbania javanica), คล้าน้ำ (Alocasia macrorrhizos) และ แห้ว (Trapa bispinosa) พร้อมด้วย ไม้น้ำ 2 ชนิด ได้แก่ บัวสาย (Nymphaea rubra) และ บัวหลวง (Nymphaea lotus)
นอกจากนี้ โครงการยังได้ติดตั้ง กังหันน้ำพลังงานแสงอาทิตย์ (Solar-powered Water Aerators) จำนวน 4 เครื่อง เพื่อปรับปรุงคุณภาพน้ำในพื้นที่อนุรักษ์ให้เหมาะสมกับการดำรงชีวิตของพืชน้ำและสัตว์น้ำในระบบนิเวศ ถือเป็นการนำ เทคโนโลยีสะอาด (Clean Technology) มาประยุกต์ใช้ในการดูแลทรัพยากรธรรมชาติอย่างยั่งยืน
พื้นที่สวนพฤกษศาสตร์พรรณไม้ท้องถิ่นหายาก จังหวัดสุพรรณบุรี ได้รับการพัฒนาให้เป็น “ห้องเรียนธรรมชาติ (Living Learning Space)” สำหรับนักศึกษา เยาวชน และประชาชนทั่วไปที่สนใจศึกษาเกี่ยวกับธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม โดยในปี 2567 มีผู้เข้าศึกษาและเยี่ยมชมพื้นที่จำนวนกว่า 1,832 คน ซึ่งสะท้อนให้เห็นถึงการมีส่วนร่วมของชุมชนในการเรียนรู้และอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติในท้องถิ่น
นอกเหนือจากการปลูกและอนุรักษ์พันธุ์ไม้พื้นถิ่น มหาวิทยาลัยยังดำเนินโครงการวิจัยเชิงวิทยาศาสตร์เพื่อสนับสนุนการอนุรักษ์พันธุกรรมพืช เช่น “โครงการแนวทางการอารักขาพืชแบบบูรณาการเพื่อส่งเสริมการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอย่างยั่งยืน” โดยคณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ซึ่งมุ่งศึกษาการป้องกันโรคและศัตรูพืชในพืชสมุนไพรพื้นเมือง และพัฒนาคู่มือ การอารักขาพืชแบบบูรณาการ (Integrated Plant Protection Guidelines: IPM) เพื่อถ่ายทอดให้แก่บุคลากรและผู้ดูแลพื้นที่อนุรักษ์ ถือเป็นการผสมผสานองค์ความรู้ทางวิทยาศาสตร์สมัยใหม่กับภูมิปัญญาท้องถิ่น (Traditional Ecological Knowledge) เพื่อรักษาความหลากหลายทางชีวภาพให้คงอยู่อย่างมั่นคง
ในด้านการเผยแพร่องค์ความรู้ มหาวิทยาลัยได้จัดทำ ฐานข้อมูลทรัพยากรชีวภาพและภูมิปัญญาท้องถิ่น (Biological and Cultural Resource Database) ภายใต้เว็บไซต์ อพ.สธ.–มสด. (https://rspg.dusit.ac.th) เพื่อรวบรวมข้อมูลพันธุ์ไม้ พืชสมุนไพร และทรัพยากรทางวัฒนธรรมของจังหวัดสุพรรณบุรีและกรุงเทพมหานคร ซึ่งมีผู้เข้าศึกษาข้อมูลกว่า 3,000 คน โดยฐานข้อมูลนี้ทำหน้าที่เป็นแหล่งเรียนรู้ด้าน ความหลากหลายทางชีวภาพ (Biodiversity) และ การศึกษาเพื่อสิ่งแวดล้อม (Environmental Education) ที่สามารถเข้าถึงได้อย่างกว้างขวาง
นอกจากนี้ โรงเรียนสาธิตละอออุทิศทั้ง 4 แห่ง (กรุงเทพมหานคร สุพรรณบุรี ลำปาง และนครนายก) ยังดำเนิน โครงการสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน เพื่อปลูกฝังการเรียนรู้เรื่องพืชพรรณพื้นถิ่นและความหลากหลายทางชีวภาพให้กับนักเรียนกว่า 1,900 คนต่อปี ผ่านกิจกรรมสำรวจพรรณไม้ การจัดนิทรรศการ “มหัศจรรย์ดอกขจร (Telosma cordata)” การวาดภาพ การประดิษฐ์ และกิจกรรมวิทยาศาสตร์สิ่งแวดล้อม ซึ่งล้วนเป็นส่วนสำคัญในการปลูกจิตสำนึกอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมและการดูแลระบบนิเวศตั้งแต่วัยเยาว์
จากการดำเนินงานทั้งหมด มหาวิทยาลัยสวนดุสิตได้แสดงให้เห็นถึงการบูรณาการอย่างเป็นระบบระหว่าง การวิจัย (Research), การอนุรักษ์ (Conservation), การศึกษา (Education) และ การมีส่วนร่วมของชุมชน (Community Engagement) เพื่อรักษาและขยายความหลากหลายทางชีวภาพของระบบนิเวศอย่างยั่งยืน ทั้งยังเป็นแบบอย่างของสถาบันอุดมศึกษาที่สามารถถ่ายทอดองค์ความรู้สู่การปฏิบัติจริงได้อย่างมีประสิทธิภาพ
มหาวิทยาลัยสวนดุสิตจึงถือเป็นตัวอย่างของสถาบันการศึกษาที่ใช้พื้นที่ของตนเองเป็นศูนย์กลางแห่งการเรียนรู้และอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม โดยเน้นการอยู่ร่วมกันอย่างสมดุลระหว่างมนุษย์กับธรรมชาติ และมุ่งสู่การสร้างความยั่งยืนของระบบนิเวศในระดับชุมชนและระดับประเทศ
แหล่งที่มา